ABC bioetyki

Czy istnieją jakieś granice eksperymentu? Czy należy eksperymentować za wszelką cenę?

Postęp w medycynie nigdy by nie zaistniał, gdyby nie prowadzono eksperymentów. Z drugiej jednak strony wiadomo, że doświadczenia przeprowadzane na niższych organizmach często są niewystarczające; zachodzi więc konieczność wypróbowania nowych technik medycznych na człowieku. I w tym miejscu rodzi się konflikt wartości.

Ocena moralna eksperymentów medycznych, przeprowadzanych na człowieku musi brać pod uwagę fakt, że postęp medycyny, który dał wiele korzyści dla ludzkości, musi opierać się na eksperymencie; z drugiej jednak strony, nie wszystkie doświadczenia bywają promotorami prawdziwego postępu.

Eksperymenty możemy podzielić na:

a) nieterapeutyczne - gdy celem nie jest terapia, ale weryfikacja danej hipotezy;

b) terapeutyczne - kiedy poprzez eksperyment poszukuje się nowych form terapii; wśród eksperymentów terapeutycznych możemy wyróżnić:

- eksperyment farmakologiczny;

- eksperyment chirurgiczny.

Historia problemu notuje różne formy eksperymentów klinicznych, które były przeprowadzane na osobach zdrowych i wolnych (za ich przyzwoleniem), bądź też na więźniach lub skazanych na śmierć (bez ich zgody). Również i dzisiaj kontynuuje się eksperymenty kliniczne na człowieku. Ludzkość niejednokrotnie składa w ofierze integralność i życie wielu istnień ludzkich dla osiągnięcia postępu naukowego.

W ocenie moralnej eksperymentów przeprowadzanych na człowieku muszą być zachowane następujące kryteria generalne:

- godność osobowa człowieka;

- dobrowolna zgoda osoby na poddanie się doświadczeniu;

- dobro osoby w kontekście dobra społecznego.

W przypadku zastosowania nowych środków farmakologicznych lub nowych praktyk medycznych, należy zawsze otrzymać dobrowolną zgodę pacjenta, po wcześniejszych doświadczeniach na zwierzętach. Nie wolno narażać na zbyteczne niebezpieczeństwo. Dlatego pacjent musi być poinformowany o działaniach ubocznych, które mogą wystąpić w trakcie eksperymentu lub też po przeprowadzeniu takowego; należy podawać środki farmakologiczne bezpieczne dla życia. Na prośbę pacjenta, należy natychmiast przerwać doświadczenie. W przypadku eksperymentu nieterapeutycznego powinna być dodatkowo zastosowana zasada proporcjonalności pomiędzy ryzykiem a dobrem jakiego się poszukuje ¹⁹.

Za niemoralne uznaje się eksperymenty przeprowadzane na poczętym życiu ludzkim, które są obrazą godności osobowej człowieka. Do takich zalicza się "produkcję" embrionów metodą sztucznego zapłodnienia "in vitro" w celu użycia ich do doświadczeń.

P R Z Y P I S Y

¹⁹ Por. Carta degli Operatori Sanitari, Cittą del Vaticano 1994, n. 75 - 82.