ABC bioetyki

Wyrażeniem "inżynieria genetyczna" określa się manipulacje genetyczne dokonywane na poziomie molekularnym lub komórkowym.

Wśród interwencji na materiale genetycznym możemy wyróżnić:

a) mikroiniekcje - polegające na wprowadzeniu ezogenów jednej komórki do jądra komórkowego drugiej. W 1982 roku wprowadzono w ten sposób do zapłodnionych komórek jajowych myszy materiał genetyczny innej rasy myszy, o większych wymiarach ciała. Rezultatem było otrzymanie myszy tej samej rasy, tylko większej;

b) fuzja komórkowa - polega na hybrydyzacji ("mieszaniu") materiału genetycznego dwóch różnych komórek;

c) rekombinacja DNA - używając enzymów dokonuje się precyzyjnych cięć w określonych fragmentach kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA), izolując je w ten sposób od reszty kwasu. Dla przykładu, komórka bakterii zmodyfikowana w ten sposób, na bazie kodu zawartego w nowym genie, nie tylko może produkować zakodowane proteiny (białka), ale może je również przekazywać komórkom potomnym ¹⁵.

Ze względu na zastosowanie praktyczne, inżynierię genetyczną dzielimy na:

a) terapeutyczną;

b) nieterapeutyczną.

Ad. a) W inżynierii genetycznej terapeutycznej możemy wyróżnić:

- terapię somatyczną - polega na zastąpieniu genu w komórce somatycznej. Stosuje się w przypadku chorób, kiedy uszkodzenia genetyczne są zlokalizowane w komórkach, które mogą się namnażać. W tym przypadku dąży się do utworzenia populacji komórek "zdrowych", które zbilansują działalność chorych (np. hemofilia, distrofia mięśni Duchenn'a).

- terapię rozrodczą (lub zarodkową) - dotyczy gamet lub zygoty. W tym przypadku mówi się o "prawdziwej terapii genetycznej", która dotyczy nie tylko pojedynczego osobnika, ale całego dziedzictwa genetycznego ¹⁶.

Ad. b) Do tego rodzaju należą wszelkie manipulacje "poprawcze", dotyczące identyczności genetycznej osobnika, bez określonego celu terapeutycznego. Najczęstszym motywem jest chęć stworzenia kogoś piękniejszego, bardziej inteligentnego etc. A. Huxley w swojej książce "Nowy wspaniały świat" opisał tzw. selekcję genetyczną przyszłych pracowników, gdzie określone osoby, na podstawie klucza genetycznego były przeznaczone do pełnienia określonych funkcji społecznych ¹⁷.

Aby ocenić od strony moralnej inżynierię genetyczną, należy odróżnić manipulacje terapeutyczne od manipulacji nieterapeutycznych (eksperymentalnych). Interwencja terapeutyczna jest poprawna moralnie gdy dąży do prawdziwej promocji zdrowia człowieka, bez naruszania jego integralności i życia. Dozwolone są interwencje dokonywane na komórkach somatycznych w celach leczniczych.

Jako coś nagannego moralnie uważa się interwencje nieterapeutyczne, dążące do "produkcji" ludzi według określonego klucza genetycznego; tego rodzaju działania naruszają godność osobową człowieka, oraz jego prawo do identyczności i integralności. Na podobną ocenę zasługują manipulacje przeprowadzane na embrionach ludzkich w celach eksperymentalnych. Według S. Leone, jedynie 1% dzieci nie narodzonych przeżywa tego rodzaju zabiegi. Ponadto istnieje ogromne ryzyko wprowadzenia w "materiale zewnętrznym" onkogenów (geny powodujące raka), co może przynieść określone następstwa w przyszłych pokoleniach ¹⁸.

P R Z Y P I S Y

¹⁵ Por. S. Leone, Bioetica, fede e cultura, Roma 1995, s. 61 - 62.
¹⁶ Por. tamże, s. 64 - 65.
¹⁷ Por. tamże, s. 65.
¹⁸ Por. tamże.