KS. MARIAN PISARZAK MIC
NIEPOKALANE POCZĘCIE NMP W LITURGII RZYMSKIEJ
II. Teologia i znaczenie dla życia duchowego misterium Niepokalanego Poczęcia NMP
Odpowiednikiem faktu Niepokalanego Poczęcia w życiu religijnym Maryi jest sakrament chrztu świętego, rozumiany jako doniosłe w skutkach wydarzenie zbawcze w naszym życiu, naznaczonym świętością Bożą i łaską zmiłowania przez kontakt z paschalnym dziełem Chrystusa. Analogia istnieje w treści teologicznej tych tajemnic jako misteriów zbawienia 115 Została ona przypomniana w dokumencie mariologów:
„Chrzest [jako] zanurzenie w misterium paschalnym Chrystusa (por. Rz 6, 3-5), na płaszczyźnie sakramentalnej, odpowiada misterium niepokalanego poczęcia Maryi. Bowiem w źródle chrzcielnym kandydat, oświecony światłem Chrystusa, staje się adoptowanym synem Ojca; zaszczepiony jest jak pęd do Winorośli, jako członek do Mistycznego Ciała Syna; wzbogacony jest darami Ducha, który ustanawia w nim swoje mieszkanie i przybiera go w szatę nowożeńca” 116
Maryjne teksty liturgiczne mówią o tym nie wprost tylko pośrednio. Znajdujemy w nich dwa wymowne przypadki.
Do chrztu nawiązuje czytanie biblijne z Listu do Efezjan, przewidziane w dniu 8 grudnia w mszalnej liturgii słowa 117 Słowo chrzest nie występuje tu, jest tam jednak mowa o skutkach bycia w Chrystusie i z Chrystusem: przybrane synostwo, pełnia błogosławieństwa duchowego, obdarowanie łaską, powołanie do świętości (por. Ef 1, 3-6. 11-12).
Drugim miejscem godnym uwagi jest fragment prefacji w formularzu mszy o Maryi jako źródle światła i życia:
„W Twojej ojcowskiej dobroci postanowiłeś, [Boże], aby w sakramentach Kościoła mistycznie odnawiały się [te] zdarzenia, które w całej prawdzie przeżyła Matka Dziewica”. Dalej tekst zawiera referencję imienną do sakramentów inicjacji: chrztu, bierzmowania i eucharystii. Treść przytoczonego zdania w języku oryginalnym jest bardziej klarowna niż w tłumaczeniu: ea in Ecclesiae sacramentis mystice peragerentur, quae sunt rerum veritate in alma Virgine impleta, to znaczy: w sakramentach mistycznie sprawuje się i uobecnia to, co już realnie wypełniło się (dokonało) w Maryi 118 Formuła prefacji zakłada relację między Niepokalanym Poczęciem i chrztem.
Chrzest posiada analogię do poczęcia lub narodzin, ponieważ on daje nowe życie (dar nowego stworzenia), odpuszcza grzech pierworodny (oczyszcza), wyposaża w łaskę świętości, włącza w Kościół, czyni ludzi przybranymi dziećmi Ojca, członkami Chrystusa i świątynią Ducha Świętego na chwałę i uwielbienie Boga 119 Chrzest święty, razem z dopełniającym go sakramentem bierzmowania, jest nie tylko uświęceniem i ubogaceniem, lecz także powołaniem do walki duchowej i wzrastania w doskonałej miłości; jest przeznaczeniem i uzdolnieniem do wykonywania szczególnych diakonii i zadań w Kościele i wobec świata, do ojcostwa i macierzyństwa (rodzicielstwa) przynoszącego – na sposób Maryi – błogosławiony owoc (por. Gal 4, 19).
Bez względu na to, czy ktoś został ochrzczony jako dziecko, na początku swego istnienia, czy też jako dorosły, powinien on kiedyś osobiście zaakceptować dar świętości (łaski, która oczyszcza i uświęca) oraz przeżywać go trwale jako wezwanie i fundament do tego, aby świadomym i dobrowolnym fiat – na wzór Dziewicy w scenie zwiastowania – wejść we współpracę z Bogiem.
Każdy człowiek, w którym kontemplacja Niepokalanego Poczęcia prowadzi do odkrycia sakramentów inicjacji chrześcijańskiej, zaczyna pytać samego siebie: jak przeżyłem mój chrzest i związaną z nim formację katechumenalną; czy żyję w wierności tej naprawdę pierwszej komunii i pierwszemu przymierzu, które zostały zainicjowane (zapoczątkowane) w dniu chrztu i dopełnione bierzmowaniem; czy jest w moim życiu odwrócenie od szatana, zerwanie z wszelkim grzechem uczynkowym oraz nawrócenie się do Boga i czynienie tego, co rodzi się z Ducha Świętego (por. Gal 5, 19-25: uczynki z „ciała”, uczynki z Ducha). Te i podobne pytania wyrastają na bazie dostrzeganej analogii dwóch fundamentalnych misteriów, pojawiających się „na początku”.
Maryjny „początek” naświetla wejście w relację z Bogiem w Kościele poprzez sakramenty inicjacji, w których – mocą Ducha Świętego – objawia się i realizuje owocność dzieła odkupienia, czyli Paschy Jezusa Chrystusa 120 Trzeba stale przypominać prawdę, że fundamentem życia nadprzyrodzonego (świętości ontycznej) nie jest sama ludzka etyka, praca nad charakterem i asceza, lecz Boże misterium czyli sacramentum salutis. Gdy się o tym zapomina, to we wszelkich rozważaniach w dziedzinie duchowości, także na tematy maryjne, zbyt łatwo przechodzi się na poziom moralizatorstwa, urzeczowienia „łaski” i rytualizacji liturgii. Potrzebny jest fundament misteryjny w imię zasady metafizycznej: trzeba najpierw „być”, żeby móc „działać” według natury bytu (ágere séquitur esse).
W powyższych zdaniach mieści się istotne przesłanie maryjnej tajemnicy Niepokalanego Poczęcia. Rzeczywiście, tylko na fundamencie podarowanej świętości ontycznej (tzn. łaski uświęcającej, „łaski, która czyni świętym”) należy budować świętość moralną, duchowość i doskonałość chrześcijańską, specyficznie właściwą wielorakim (zróżnicowanym) powołaniom w Kościele 121 W tym sensie trzeba przyjąć słowa prefacji, iż Maryja przez misterium Niepokalanego Poczęcia jest dla Ludu Bożego „wzorem świętości” (sanctitatis exemplar). Wzorem, to znaczy najpierw znakiem i ikoną Bożego obdarowania i przez to znakiem pociągającym wszystkich do przyjęcia i strzeżenia daru świętości, a dopiero wtórnie – przykładem współpracy z łaską 122 Świętość jest darem i zadaniem, łaską darmo daną i efektem współpracy człowieka. Chrystus po to wydał samego siebie na ofiarę, aby Kościół był święty i niepokalany (zob. Ef 5, 25. 27; por. Ef 1, 4) 123 Tak nauczał św. Paweł. Jednocześnie św. Piotr przypominał „świętym” Kościoła Bożego: w całym postępowaniu stańcie się wy również świętymi na wzór Świętego, który was powołał (1P 1, 15).
115 Bp K. WOJTYŁA, Myśli o Niepokalanym Poczęciu, „Tygodnik Powszechny” 13(1959) nr 49, 1. 3.
© 1996–2004 www.mateusz.pl