KS. MARIAN PISARZAK MIC
NIEPOKALANE POCZĘCIE NMP W LITURGII RZYMSKIEJ
Mając na uwadze liczne wspomnienia i odniesienia do tajemnicy Niepokalanego Poczęcia NMP w obecnej liturgii rzymskiej, także poza dniem 8 grudnia, można wyprowadzić z nich teologię tegoż misterium i opisać jego znaczenie w kształtowaniu myślenia i postępowania chrześcijańskiego. Do tego zmierza niniejsze opracowanie.
Całość refleksji teologicznej zostanie podana w sześciu punktach, dla których hasłami nośnymi będą: imię charyzmatyczne, piękno duchowe, grzech i zwycięstwo, chrzest jako sakrament inicjacji, wizerunek Kościoła, życie ludzkie.
Chodzi tu o imię Maryi włączonej w realizację planu zbawienia. Wyraża ono zamysł i zamiar (koncepcję) Boga oraz fakt realnego obdarowania Jej ze względu na powołanie do zadań macierzyńskich.
W tym punkcie opracowania akcent pada na aktywność Boga, na opus Dei, na „cud” łaski. Łaskawość Boga Ojca, działąjąca „za sprawą Ducha Świętego”, jest źródłem stanu łaski u Maryi.
Ewangelia według św. Łukasza (Łk 1, 26-38), wiele razy czytana w mszach maryjnych 69 mówi w ten sposób: Dziewicy było na imię Maryja.
Miriam jako imię jest imieniem ziemskim, nadanym przez ludzi. Ani okoliczności nadania (przez rodziców, mocą zwyczaju i naturalnej miłości rodzicielskiej), ani etymologia wyrazu (niepewna, różnie podawana) 70 – nie prowadzą do nadprzyrodzonego sensu tegoż imienia.
Sens charyzmatyczny wyrażają trzy określenia biblijne: pełna łaski, Pan z Tobą, pobłogosławiona.
1.1 Pełna łaski
Pełna łaski jesteś, Maryjo – to ogłosił i proklamował Zwiastun Boży. Takie określenie ma charakter indykatywny (wskazujący na wymiar głębszy), jest oznajmieniem i orzeczeniem o osobie, bez względu na jej imię i nazwisko, używane społecznie; dopiero pozdrowienie anielskie zawiera sens prorocki, bo prorokować znaczy obwieszczać i proklamować rzeczywistość Bożą, stworzoną przez Boga i ocenianą Jego kryteriami. To nowe imię Maryi, „pełna łaski”, określa Jej rzeczywistość osobową jako stworzenia powołanego do istnienia i służenia Bogu, stworzenia umiłowanego i w pełni (obficie) pobłogosławionego przez Boga. Maryja jest człowiekiem stworzonym i wyposażonym według pierwotnego zamysłu i planu Boga; jako osoba niepokalanie poczęta (nowy człowiek, nowa Ewa, nowa kobieta) jest doskonałym wyrazem pomysłu Bożego (conceptus in Deo) na istotę każdego człowieka bez względu na płeć, jest znakiem aktu stwórczego Boga 71 mówi o pierwszeństwie Bożej inicjatywy 72
W Bogu jest źródło sensu imienia Maryi o znaczeniu charyzmatycznym (wywodzącym się z miłości i z łaski Bożej) 73 dlatego mówimy o Niej w skrócie: Niepokalane Poczęcie, Immaculata Conceptio albo jeszcze krócej: Immaculata, Niepokalana. Trzeba tu wyraźnie zaznaczyć, że niepokalaność, łaska, świętość, obfitość darów – są stosowane najpierw w sensie ontycznym i egzystencjalnym, a wtórnie – moralnym. Chodzi o naturę bytu człowieka i jego wyposażenie 74 Dlatego w liturgii Kościół wyznaje tę prawdę w takich słowach: „Ona bowiem, bez zmazy poczęta i ubogacona darami Twej łaski, jest prawdziwie Niewiastą nową” 75 Albo: „Ty obficie napełniłeś Najświętszą dziewicę Maryję darami Ducha Świętego, aby się stała godną Matką i pomocnicą Odkupienia” 76
1.2 Pan z Tobą
Anioł powiedział: Pan z Tobą, Maryjo, znalazłaś łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię (ogarnie, zacieni). W tych słowach jest zawarta prawda o powołaniu i włączeniu Maryi w zbawczy plan Boga względem ludzkości. „Pan z Tobą”– to znaczy, że Pan wiąże z Tobą realizację swego planu. Jesteś potrzebna jako Niepokalana, aby się urzeczywistnił projekt zbawienia, którego wykonawcą będzie Duch i Zbawiciel. Od początku jesteś świętym i niepokalanym mieszkaniem 77 (domem, pałacem, arką, przybytkiem i świątynią) Ducha Świętego 78 aby w Twoim łonie począł się i narodził potrzebny światu Zbawiciel – Pośrednik bosko-ludzki.
Maryja jako Niepokalana została powołana do funkcji Matki Zbawiciela i Pomocnicy w dziele zbawczym. Dlatego podstawowym uzasadnieniem i motywem Niepokalanego Poczęcia jest racja soteriologiczna: potrzeba rodzicielki i faktyczne włączenie Osoby Maryi, w Jej całym wymiarze egzystencjalnym, od poczęcia, w stwórczy i zbawczy plan Boga, w historię świętą. Ta, która przed założeniem świata 79 istniała w Bogu ze względu na Chrystusa, teraz, w szczytowym momencie historii zbawienia – nadal z miłości i z woli Bożej, według postanowienia – będzie pełnić zadania macierzyńskie. Niepokalane Poczęcie ma sens służebny i zbawczy. Nie jest tylko osobistym przywilejem Maryi. Niepokalane Poczęcie mówi o szczególnej interwencji Boga w historię zbawienia, jest znakiem tego, co Bóg przygotował i rzeczywiście uczynił (fecit) w sprawie zbawienia człowieka 80 PPWięc może być uważane za „dziejowy przełom” 81
Przy zachowaniu takiej opcji Niepokalane Poczęcie jako fakt i wydarzenie zbawcze ma wydźwięk pozytywny.
1.3 Pobłogosławiona
Maryja „pełna łaski”, według zamysłu i konsekwentnie według realnej rzeczywistości historycznej, może być określona mianem pobłogosławionej przez Boga Najwyższego 82; w Niej Bóg uczynił cuda łaski 83. Sama o sobie powiedziała: wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmogący, fecit mihi magna, qui potens est (Łk 1, 49). Takie określenie Maryi jest synonimem wyrażenia „pełna łaski”. Mówi jednak nie tyle o samym wyposażeniu i napełnieniu darami, pojętym jakby statycznie, co raczej o posłaniu i skierowaniu do zadań w ujęciu dynamicznym. Otrzymała dar łaski, aby sprostała powołaniu, zaangażowaniu w dzieło.
Taki sens miała praktyka udzielania błogosławieństwa osobom z racji egzystencjalnych (dla życia), zakotwiczona w pierwszej pradziejowej benedykcji, udzielonej w Edenie (zob. Rdz 1, 28), w tym pierwszym „przekazie łaski”. Samo poczęcie może być nazwane wielkim błogosławieństwem Bożym danym Maryi na progu Jej wejścia w misję Bożej Rodzicielki, Matki nowego Życia, które objawiło się w Jezusie (zob. 1 J 1, 2; por. 1 J 5, 11; J 1, 4). Również to imię „pobłogosławiona” orzeka o osobie, o jej egzystencji i o całości przyszłych zadań, a nie tylko o jakimś chwilowym momencie życiowym.
W całym wymiarze swego życia, od początku – aż po kres swego istnienia, Maryja jawi się jako pobłogosławiona. Została pobłogosławiona przez Boga już w tajemnicy poczęcia swego i później w tajemnicy zwiastowania (kiedy znalazła się w stanie błogosławionym); obie zaś tajemnice służyły tajemnicy wcielenia Syna Bożego „za sprawą Ducha Świętego”; misterium wcielenia z kolei miało głęboki sens w perspektywie misterium odkupienia, dokonanego przez ofiarę paschalną Jezusa, i zwieńczonego posłaniem Kościoła do świata oraz wzięciem Maryi do chwały Jej Syna; wniebowzięcie, jako ostatnie na ziemi wydarzenie dotyczące Maryi, kontynuuje i potwierdza pierwsze błogosławieństwo oraz zwieńcza całą „łaskawość” Boga dla Niej, okazaną Jej ze względu na cały rodzaj ludzki. Oto dynamika pierwszej łaski. Tak daleko sięga sens, znaczenie i perspektywa daru świętości udzielonego Maryi Niepokalanie Poczętej, „zrodzonej przed wiekami” (Prz 8, 22-35), „wybranej przed założeniem świata” (Ef 1, 4), powołanej do istnienia jako nowe stworzenie, pobłogosławionej jako nowa Ewa dla nowego Adama (zob. Rdz 1, 27-28; 2, 23; 3, 20).
Misterium Niepokalanego Poczęcia jawi się jako tajemnica „służebna” w relacji do całej tajemnicy zbawienia 84; stanowi przygotowanie do odkupienia czyli do „przewidzianej śmierci Chrystusa” – jak słyszymy w kolekcie dnia liturgicznego. Ono rozpoczęło wielkie dzieło odkupienia, które dokonało się za sprawą bezcennej krwi Chrystusa; JAN PAWEŁ II porównał je też z jutrzenką zapowiadającą promienny dzień Chrystusa, w który On przez swoją śmierć i swoje zmartwychwstanie przywrócił pełną harmonię między Bogiem i ludzkością 85.
„Służebny” i „odkupieńczy” aspekt omawianego misterium, ukazany w liturgii, mariolodzy w dokumencie Matka Pana wyrazili w taki sposób: „Dzisiejsza teologia woli odczytywać poczęcie Maryi bez zmazy w kluczu chrystologicznym, soteriologicznym i paschalnym, czyli raczej jako konieczność wynikającą z Boskości Osoby Chrystusa i z Jego misji Baranka Odkupiciela, niż jako przywilej przyznany stworzeniu – [przywilej dla] Maryi z Nazaretu, przez który odróżnia się Ona [i jakby oddala] od wszystkich innych stworzeń” 86
69 LM VI, Skorowidz czytań, s. 267*; LMM 238.
© 1996–2004 www.mateusz.pl