www.mateusz.pl

KS. MARIAN PISARZAK MIC

NIEPOKALANE POCZĘCIE NMP W LITURGII RZYMSKIEJ

I. Podstawa liturgiczna do refleksji teologicznej

2. Inne „miejsca” (poza 8 XII), które respektują tajemnicę maryjną

Szukając obecności misterium Niepokalanego Poczęcia w tekstach ściśle liturgicznych jesteśmy dziś zobowiązani sięgać do formuł modlitewnych (oracji, prefacji i próśb), czytań biblijnych i śpiewów przeznaczonych także na inne dni i okazje, w szczególności na święto Narodzenia NMP (8 IX), na uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (1 I), na Zwiastowanie Pańskie (25 III), na wspomnienie Niepokalanego Serca NMP (w sobotę po drugiej niedzieli po Zesłaniu Ducha Świętego), na święto NMP Matki Kościoła (w poniedziałek po Zesłaniu Ducha Świętego). Trzeba też uwzględnić teksty wspólne o NMP podane w każdym tomie Liturgii godzin (zob. czytanie, responsorium i prośby w Jutrzni). Wiele odniesień do tej tajemnicy znajdujemy również w Zbiorze Mszy o NMP oraz w Lekcjonarzu do Mszy o NMP (1987) ⁴³ zwłaszcza w prefacjach i oracjach formularzy przewidzianych na różne okresy roku liturgicznego ⁴⁴ Wspomniana wyżej prefacja o Niepokalanym Poczęciu znajduje się także w tym Zbiorze. Warto też przyjrzeć się wątkom maryjnym występującym w euchologii sakramentów i sakramentaliów ⁴⁵ Zatem istnieje swoisty rozrzut wątku immakulistycznego na różne sytuacje liturgiczne.

W liturgii uroczystości (w dniu 8 XII) misterium Niepokalanego Poczęcia NMP zostało nazwane łacińskim terminem exordium, czyli początkiem realizacji zbawczego planu, w który jest wpisana rzeczywistość wcielenia Syna Bożego i powołania nowego Ludu Bożego – Kościoła. Termin ten spotykamy w nowej prefacji o Niepokalanym Poczęciu Maryi, zamieszczonej w Mszale rzymskim (1970 i n.) oraz w Zbiorze Mszy o NMP ⁴⁶ To samo wyrażenie salutis exordium, początek naszego zbawienia, występuje w starodawnej kolekcie na dzień 8 września, zachowanej do dziś ⁴⁷ tu także narodzenie czyli partus ma charakter wydarzenia misteryjnego, podobnie jak misterium poczęcia czyli conceptio. Co więcej, termin exordium odsyła nas do homilii z VIII wieku św. Andrzeja z Krety, obecnej dziś w Godzinie czytań w dniu 8 września ⁴⁸ Także dzień Zwiastowania Pańskiego, upamiętniający poczęcie Jezusa w łonie Maryi (25 III), we wstępie do próśb Jutrzni tajemnicę dnia mianuje „początkiem dzieła naszego zbawienia” (exordium salutis nostrae) ⁴⁹ a we mszy świętej w nowej modlitwie nad darami, wydarzenie to nazywa „początkiem Kościoła”; to znaczy, że tajemnica wcielenia Syna Bożego ma perspektywę eklezjalną, w niej Kościół rozpoznaje primordia sua ⁵⁰ Ponadto, to samo pojęcie „początek zbawienia” zostało związane z oktawą Narodzenia Pańskiego mającą charakter uroczystości Świętej Bożej Rodzicielki (1 stycznia); tu także w modlitwie nad darami do określenia celowości narodzin Jezusa z Maryi posłużono się równoznacznym wyrażeniem: początek naszego zbawienia, initium tuae gratiae ⁵¹ Więc widać wyraźnie, że w liturgii na jednej linii procesu zbawczego są ustawione takie wydarzenia jak poczęcie i narodzenie Maryi oraz poczęcie i narodzenie Jezusa, a nawet Jego młode lata. Razem wzięte stanowią „wprowadzenie do tej radości [albo: do tej tajemnicy], w której zaczyna się wielki dar zbawienia dla nas” – urzeczywistniony

przez wcielenie i odkupienie Syna Bożego ⁵² We wszystkich poszczególnych wydarzeniach działa Bóg Ojciec, za sprawą Ducha Świętego ⁵³ Dzieło zbawienia ma wymiar trynitarny.

Wnioski z analizy tekstów współczesnych

Skrutacja tekstów prowadzi do następujących spostrzeżeń: 1) poszczególne tajemnice/misteria należy rozpatrywać nie w izolacji, lecz w kontekście urzeczywistniania się całości planu zbawczego, całego misterium salutis, 2) Niepokalane Poczęcie jest w tej całości wydarzeniem doniosłym i znaczącym, jednocześnie relatywnym, z tej racji jego świętowanie nie może mieć charakteru dominującego wśród obchodów dorocznych, tak w tabeli pierwszeństwa dni liturgicznych jak w splendorze celebracji.

To wszystko, co zostało poddane analizie i wnioskowaniu, świadczy o dwóch ważnych sprawach:

Po pierwsze, że misterium Niepokalanego Poczęcia jako fakt zapoczątkowania życia, rozważane zwłaszcza w połączeniu z misterium narodzenia Maryi (8. IX), poczęcia Jezusa (25 III) i narodzenia Jezusa (1. I), jest w liturgii postrzegane integralnie, to znaczy w kontekście innych tajemnic, co więcej, jest traktowane jako wydarzenie na linii rozwoju historii zbawienia w kierunku „pełni czasu” (Gal 4, 4). Tajemnica ta jest jednym z momentów realizacji planu zbawienia, jednym z ogniw całości, jednym z wydarzeń zbawczej interwencji Boga, powodowanej miłością miłosierną (miłosierdziem) wobec ludzi.

Po drugie, teksty liturgiczne prowadzą do przekonania, że Niepokalane Poczęcie jest postrzegane nie tylko integralnie w relacji do innych misteriów, lecz także „w funkcji” wobec innej tajemnicy nadrzędnej, to znaczy służebnie czyli w relacji do macierzyństwa Maryi wobec Zbawiciela, Jezusa Chrystusa i Jego Kościoła.

Gdyby to misterium było stworzone samo dla siebie, sugerowałoby tworzenie przez Boga jakby żywych pomników osobowych. Tymczasem działanie Boga ma inny sens, który ujawniają różne konkretne fakty. O nich mówią teksty wielu dni liturgicznych. Wspomnienie Niepokalanego Poczęcia znajdujemy w tekstach tytularnej uroczystości w dniu ósmym grudnia, a także w innych okolicznościach, na przykład w tekstach święta Matki Kościoła, w tekstach wspólnych o NMP lub w tekstach wotywnych ZMM, przeznaczonych na różne okresy roku liturgicznego ⁵⁴ Więc można powiedzieć, że Niepokalane Poczęcie „funkcjonuje” przez cały rok kościelny, wkomponowane w różne obchody, a nie w separacji z nimi, nie na sposób autonomiczny i niezależny ⁵⁵ Można krótko powiedzieć, że misterium to jest zintegrowane z innymi misteriami obchodzonymi w roku liturgicznym. Taki zresztą powinien być cały kult maryjny ⁵⁶

następna strona...

© 1996–2004 www.mateusz.pl