SŁOWO I OBRAZ •

JEDNO BŁOGOSŁAWIEŃSTWO

Romuald Jakub Weksler-Waszkinel
Błogosławiony Bóg Izraela
Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2000, ss. 277.

Błogosławiony Bóg Izraela ks. Romualda Jakuba Wekslera-Waszkinela to książka wyjątkowa, podobnie jak jej autor – katolicki ksiądz, który w 35 roku życia, a 12 kapłaństwa odkrył, że jest dzieckiem żydowskiej matki, która przekazała go w tragicznej chwili innej matce – chrześcijance. To odkrycie nie nastąpiło nagle. Poprzedziły je lata niedomówień, przemilczeń, pytań, na które nie padały odpowiedzi... Tym większa była radość, gdy udało się nie tylko odnaleźć rodowe nazwisko, ale i spotkać się z pozostałymi przy życiu żydowskimi krewnymi w Izraelu.

W książce znalazły się teksty autora, w większości opublikowane wcześniej, które łączy problematyka szczególnej więzi między chrześcijaństwem a judaizmem oraz zagadnienie stosunków polsko-żydowskich. Teksty te tworzą trzy części książki.

Pierwszą z nich – Ojcowie w wierze – autor tak określa: „Teologiczna refleksja chrześcijan nad judaizmem jest bardzo potrzebna chrześcijaństwu, aby mogło jak najprędzej, i skutecznie, przezwyciężyć oraz usunąć ze świadomości wiernych rozprzestrzeniający się przez wieki w świecie chrześcijańskim błąd antyjudaizmu oraz, na glebie antyjudaizmu wyhodowany, i również przez wieki podtrzymywany, chrześcijański antysemityzm. Antyjudaizm i antysemityzm przysporzyły Żydom wiele cierpienia; chrześcijaństwu zaś nie tylko nie przyniosły chwały, ale i okazały się infekcją groźną dla niego samego”. To bardzo istotne, lecz niestety rzadkie wśród teologów katolickich myślenie. Antyjudaizm i antysemityzm to nie tylko postawy groźne, one są z gruntu antychrześcijańskie.

Aż się wszystko wypełni – to bardzo optymistyczna część książki. Autor wyjaśnia, że „zebrane [tu] są teksty ukazujące chrześcijaństwo wyłaniające się z biblijnego judaizmu i w judaizmie zakorzenione. Oczywiście chrześcijaństwo nie jest judaizmem. Ale pamięć o duchowej więzi z biblijnym judaizmem – pamięć zakorzeniona w Izraelu – stanowi o tożsamości Kościoła”. I dodaje: „Prawdę tę, chociaż w bardzo różny sposób, ale bardzo wyraźnie, wydają się potwierdzać trzej wielcy świadkowie i nauczyciele naszego ponurego stulecia, w tej części książki przywołani: Henri Bergson, Emmanuel Lévinas i Edyta Stein”.

Trzecia część – Ojczyzna – to próba zrozumienia siebie: „Zebrane w niej teksty są bardzo osobiste. Cóż bowiem bardziej osobistego nad ojca i matkę, nad ojcowiznę i OJCZYZNĘ”. Także i tym razem wypada przyznać rację ks. Romualdowi Jakubowi. O stosunkach żydowsko-polskich nie można mówić bez zaangażowania uczuciowego. Każdy przeżywa je na swój sposób i dobrze by się stało, gdyby każdy spróbował je wyrazić w świetle Ewangelii.

W apendyksie znalazły się dokumenty Stolicy Apostolskiej, przemówienia Jana Pawła II i list pasterski Episkopatu Polski.

Książka stanowi spójną całość, mówi o jednym, wielkim, wszechogarniającym błogosławieństwie Boga – Boga Żydów i Boga chrześcijan.  Ks. Romuald Jakub Weksler- -Waszkinel jak nikt inny potrafi owo jedyne błogosławieństwo odczytać jako skierowane do niego – chrześcijanina, który z radością, ale i z bólem odkrył swoje żydowskie pochodzenie.

Jest to książka dla tych wszystkich, którzy uczestniczą w dyskusjach i rozrachunkach dotyczących ostatniego, najtragiczniejszego rozdziału stosunków chrześcijańsko-żydowskich. Jej autor nie tylko włącza się w tę dyskusję; on bezwiednie staje się jej bohaterem – łącznikiem pomiędzy światem żydowskim, którego już nie ma, i tym, który dopiero jest odkrywany. Cień Zagłady, długi cień zabijanej i deformowanej pamięci o narodzie żydowskim spowija dzieje powojennej Europy. Paradoksalnie, pod spojrzeniem uratowanego dziecka żydowskiej matki rozprasza się on – oko wierzącego dostrzeże tam blask nigdy nie odwołanego błogosławieństwa. Dla chrześcijanina to tajemnica Krzyża, dla Żyda – znak wierności Boga Abrahama, Izaaka i Jakuba.

Błogosławiony Bóg Izraela jest ważnym dopełnieniem innej książki – Sąsiadów Jana T. Grossa. Obie są o nas. Obie zasługują na wnikliwą lekturę, gdyż z obu dociera do nas wołanie o prawdę. Pierwsza jest prawdą o odnalezionych korzeniach i nowej pogłębionej tożsamości judeochrześcijańskiej. Jest powrotem do początków, do czasów, gdy Jezus – Żyd głosił prawdę o Bogu głównie swoim ziomkom – Żydom. Druga jest opowieścią o współudziale chrześcijan w zbrodni w Jedwabnem. Książka ks. Romualda Jakuba napawa nadzieją, że odzyskane korzenie przywrócą chrześcijaństwu jego pierwotny blask oczyszczony z wielowiekowej lekcji pogardy wobec Żydów. Książka Jana T. Grossa jest lekcją pokory i przestrogą przed pielęgnowaniem uczuć, które z natury są sprzeczne z duchem chrześcijańskim.

Stanisław Obirek SJ