15 Synu mój, nie chodź ich drogą, przed ścieżką ich strzeż swojej stopy, ¹⁶ gdyż nogi ich pędzą do zbrodni, śpieszno im: krew chcą wytoczyć. ¹⁷ Lecz próżno ich sieć zarzucona, na oczach wszelkiego ptactwa. ¹⁸ Na własną krew raczej czyhają, czatują na swoje życie, ¹⁹ bo taki jest los chciwych zysku: zabiera on własne ich życie.

2 ¹ Jeśli, synu, nauki me przyjmiesz i zachowasz u siebie wskazania, ² ku mądrości nachylisz swe ucho, ku roztropności nakłonisz swe serce, ³ tak, jeśli wezwiesz rozsądek, przywołasz donośnie rozwagę, ⁴ jeśli szukać jej poczniesz jak srebra i pożądać jej będziesz jak skarbów — ⁵ to bojaźń Pańską zrozumiesz, osiągniesz znajomość Boga. ⁶ Bo Pan udziela mądrości, z ust Jego — wiedza, roztropność: ⁷ dla prawych On chowa swą pomoc, On — tarczą żyjącym uczciwie. ⁸ On strzeże ścieżek prawości, ochrania drogi pobożnych.

23 I drogą swą pójdziesz bezpiecznie, bo noga się twoja nie potknie; ²⁴ gdy spoczniesz, nie zaznasz trwogi, zaśniesz, a sen twój będzie przyjemny. ²⁵ Nagły strach cię nie przerazi ni klęska, gdy dotknie przewrotnych; ²⁶ bo z tobą jest Pan, przed sidłem twą nogę ochroni.

6 Słuchajcie, mówię rzeczy wzniosłe, z warg moich wychodzi prawość, ⁷ podniebienie me prawdę podaje, wstrętna mym wargom nieprawość. ⁸ Moje wszystkie mowy są słuszne — obcy mi fałsz i krętactwo — ⁹ dla rozumnych one wszystkie są jasne, prawe dla tych — co mądrość posiedli. ¹⁰ Nabądźcie moją naukę — nie srebro, raczej wiedzę — niż złoto najczystsze; ¹¹ bo mądrość cenniejsza od pereł i żaden klejnot nie jest jej równy.

19 Słuchaj, mój synu — bądź dobry, prostą drogą prowadź twe serce, ²⁰ nie bądź z tych, co winu hołdują lub mięsem się lubią obżerać; ²¹ bo pijak i żarłok jest w nędzy, ospałość chodzi w łachmanach. ²² Słuchaj ojca, który cię zrodził, i nie gardź twą matką, staruszką!

6 Z nieżyczliwym człowiekiem nie ucztuj, nie pożądaj jego przysmaków; ⁷ jak ktoś, kto dogadza apetytowi, tak samo i on [postępuje]. Jedz i pij! — mówi do ciebie, a w sercu ci nie jest przychylny. ⁸ Zwrócisz spożyty kawałek, słów miłych użyjesz na próżno.

22 ²⁴ Nie wiąż się z człowiekiem gniewliwym, nie obcuj z człowiekiem porywczym, ²⁵ byś do dróg jego nie przywykł i nie zgotował pułapki na swe życie.

22 ²⁶ Nie bądź z tych, co dają porękę, co ręczą za [cudze] długi. ²⁷ Jeżeli nie masz czym zapłacić, po co mają łóżko zabrać spod ciebie?

6 ¹ Gdy za bliźniego ręczyłeś, mój synu, gdy za obcego ręką świadczyłeś — ² słowami swych ust się związałeś, mową warg własnych jesteś schwytany. ³ Uwolnij się, uczyń to, synu, boś dostał się w ręce bliźniego: idź, biegnij i na bliźniego nalegaj; ⁴ oczom swym zamknąć się nie daj, powiekom nie dozwól odpocząć; ⁵ jak gazela wyrwij się z ręki, jak ptaszek z potrzasku ptasznika.

23 ⁴ O bogactwo się nie ubiegaj i odstąp od twojej chytrości! ⁵ Gdy utkwisz w nim wzrok — już go nie ma, bo skrzydła sobie przyprawi — jak orzeł, co odlatuje ku niebu.

24 ²⁷ Spełnij obowiązki na dworze, wykonuj je pilnie na roli, a potem — i dom wystawisz.

6 ⁶ Do mrówki się udaj, leniwcze, patrz na jej drogi — bądź mądry: ⁷ nie znajdziesz u niej zwierzchnika ni stróża żadnego, ni pana, ⁸ a w lecie gromadzi swą żywność i zbiera swój pokarm we żniwa. ⁹ Jak długo, leniwcze, chcesz leżeć? A kiedyż ze snu powstaniesz? ¹⁰ Trochę snu i trochę drzemania, trochę założenia rąk, aby zasnąć: ¹¹ a przyjdzie na ciebie nędza jak włóczęga i niedostatek — jak biedak żebrzący.

24 ³⁰ Szedłem koło roli próżniaka i koło winnicy głupiego: ³¹ a oto wszystko zarosło pokrzywą, ciernie całą jej powierzchnię pokryły, kamienny mur rozwalony. ³² Skierowałem uwagę, spojrzałem, zobaczyłem i wysnułem naukę: ³³ Trochę snu i trochę drzemania, trochę założenia rąk, aby zasnąć, ³⁴ a przyjdzie na ciebie nędza jak włóczęga i niedostatek jak biedak żebrzący.

23 ²⁹ U kogo " Ach! ", u kogo " Biada! ", u kogo swary, u kogo żale, u kogo rany bez powodu, u kogo oczy są mętne? ³⁰ U przesiadujących przy winie, u chodzących próbować amfory. ³¹ Nie patrz na wino, jak się czerwieni, jak pięknie błyszczy w kielichu, jak łatwo płynie [przez gardło]: ³² bo w końcu kąsa jak żmija, swój jad niby wąż wypuszcza; ³³ twoje oczy dostrzegą rzeczy dziwne, a serce twe brednie wypowie. ³⁴ Zdajesz się spać na dnie morza lub spoczywać na szczycie masztu. ³⁵ Obili mnie, nic nie poczułem, chłostali, nic nie wiedziałem. Kiedyż się zbudzę? Jeszcze nadal go pragnę...

31 ¹ Słowa Lemuela, króla Massa, których nauczyła go matka.

21 Bo drogi ludzkie — przed oczyma Pana, On widzi wszystkie ich ścieżki. ²² Gdy grzesznym nieprawość owładnie, trzymają go więzy występku. ²³ Umrze on z braku nauki, pobłądzi z ogromu głupoty.

6 ²⁰ Strzeż, synu, nakazów ojca, nie gardź nauką matki, ^{21 w} sercu je wyryj na zawsze i zawieś sobie na szyi! ²² Gdy idziesz, niech one cię wiodą, czuwają nad tobą, gdy zaśniesz; gdy budzisz się — mówią do ciebie: ²³ bo lampą jest nakaz, a światłem Prawo, drogą do życia — upomnienie, nagana. ²⁴ One cię strzegą przed złą kobietą, przed obcą, choć język ma gładki: ²⁵ jej wdzięków niech serce twoje nie pragnie, powiekami jej nie daj się złowić, ²⁶ bo nierządnicy wystarczy kęs chleba, zamężna zaś czyha na cenne życie.

9 Kto ucho odwraca, by Prawa nie słyszeć, tego nawet modlitwa jest wstrętna.

29 ¹⁸ Gdy nie ma widzenia, naród się psuje, szczęśliwy, kto Prawa przestrzega.

10 ⁸ Mądry sercem przyjmie nakazy, upadnie, kto wargi ma nierozsądne.

9 Fałszywy świadek nie ujdzie karania, zginie — kto kłamstwem oddycha.

21 ^28a Zginie świadek fałszywy.

25 ¹⁸ Maczugą, mieczem, ostrą strzałą — fałszywy świadek przeciw bliźniemu.

14 ³⁴ Sprawiedliwość wywyższa naród, a czyn haniebny pomniejsza narody.

15 ²⁷ Burzy się dom przez zyski nieprawe, żyć będzie, kto darów nie znosi.

19 ^22b Od nierzetelnego lepszy jest ubogi.

20 ¹⁷ Chleb oszustwa miły jest człowiekowi, lecz potem usta napełni kamieniem.

28 ²⁰ Uczciwy cieszy się błogosławieństwem, kto się chce szybko wzbogacić, nie ujdzie kary.

16b Do majątku dochodzą odważni.

9 Droga grzesznika obrzydła dla Pana, kocha On miłośnika prawości.

17 Przyjaciel kocha w każdym czasie, a bratem się staje w nieszczęściu.

22 ⁹ Błogosławiony, czyj wzrok miłosierny, bo chlebem dzieli się z biednym.

25 ²⁰ Jak płaszcz zdejmować w dzień mroźny lub ocet wylewać na ług, tak pieśni śpiewać znękanym.

²¹ Gdy wróg twój łaknie, nakarm go chlebem, gdy pragnie, napój go wodą — ²² żar ognia zgromadzisz na nim, a Pan ci za to zapłaci.

27 ⁵ Lepsza jest jawna nagana niż miłość tajona.

32 Cierpliwy jest lepszy niż mocny, opanowany — od zdobywcy grodu.

17 ¹ Lepszy jest suchy kęs chleba w spokoju niż dom pełen biesiad kłótliwych.